Forex Nedir?
Forex piyasası İngilizcede Foreign Exchange kavramının kısaltmasından meydana gelen ve ülke para birimleri arası ticareti anlatan teknik bir terimdir. Günümüzde birçok ülkede düzenleme ve denetleme altına alınmış Forex piyasası zaman içinde birbirinden farklı birçok ürünü kapsamı içine almıştır. Ancak kuruluş amacı ülke para birimlerinin spot olarak değiş tokuşunu kapsamaktadır.
Forex’in Dünyada Gelişimi
Forex yıllar içinde sisteme daha fazla yatırımcının dahil edilebilmesi için hem ürün kapsamını geliştirmiş hem de yenilenmiştir. Forex’in en büyük avantajı işlemlerde çeşitli seviyelerde kaldıraç oranlarının kullanılabilmesidir. Ülkeler arası farklılık gösteren kaldıraç oranları ile yatıımcılar düşük teminatlarla yüksek hacimli işlem yapılabilmektedir.
Türkiye’de Forex’in Gelişimi
Türkiye’de Forex piyasası Sermaye Piyasasının 2011 yılında çıkardığı 28038 sayılı ‘’Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri’’ tebliği ile birlikte yasal zemine oturtularak, Sermaye Piyasası Kurulu’nun düzenli kontrolüne girdi. Özellikle SPK 2011 yılı sonrası ortaya koyduğu çeşitli düzenlemelerle birlikte Forex yani kaldıraçlı alım satım işlemleri pazarında yatırımcıyı korumaya ve güvence altına almaya yönelik birçok adım attı.
Forex Piyasasındaki İşlem Hacmi
Forex piyasalarında Şubat 2016 yılı verilerine göre dünya çapında yaklaşık olarak 4.9 Trilyon $ işlem hacmi bulunmaktadır. Dünya’nın en büyük borsası olan New York Borsası’nda ise; bu rakam günlük bazda ortalama 29-30 Milyar $ tekabül etmektedir. Sonuç olarak Forex piyasasındaki günlük işlem hacmi New York Borsası’nın yaklaşık 170 katına eşittir.
Türkiye’de ise Forex piyasası işlem hacmi düzenli olarak artış göstererek 2015 yılı sonunda yıllık 17 Trilyon TL hacme ulaşmıştır. Yaklaşık olarak 5.5 Trilyon $ büyüklüğünde yıllık işlem hacmi, neredeyse Dünya çapındaki günlük işlem hacmine eşittir. Ancak özellikle son yıllarda artan ilgi Forex Piyasası’nın önümüzdeki dönemde Türkiye’de daha yaygın bir yatırım aracı olacağına işaret etmektedir.
Forex Piyasalarında Hangi Amaçlarla İşlem Yapılabilir?
Temel olarak Forex Piyasası’nda iki temel amaçla işlem yapılabilir;
Spekülatif Amaçlı İşlemler: Yatırımcıların Forex piyasasında sadece fiyatlardaki yükseliş ve düşüşten kar elde etmek amacıyla yaptığı işlemlerdir. Mevcut durumda hem Türkiye’de hem de dünyada Forex piyasasında genel olarak spekülatif amaçla işlem yapılmaktadır.
Riskten Korunma Amaçlı İşlemler: Forex piyasasının diğer bir özelliği yatırımcılar tarafından riskten korunma amacı ile de kullanılabilmesdir. Düşük teminat kullanarak riski minumum düzeye indirebilirler.
Forex Piyasası’nda İşlem Şartları
Forex piyasasında işlem yapabilmek için öncelikli olarak bu piyasada işlem aracılığına sahip bir kurum ile aracılık sözleşmesi imzalanması gerekmektedir. Bu sözleşme ile birlikte yatırımcıya aracı kurum bir demo hesap açılışı yapmaktadır. Yatırımcının piyasayı tanıması için 6 iş günü boyunca demo hesap üzerinden 50 işlem açması ve kapatması gerekmektedir. SPK’nın son yaptığı düzenlemelerle birlikte zorunlu hale gelen bu uygulama sonrası yatırımcı Forex piyasasında tecrübe edinerek işlemlerine başlayabilmektedir.
Forex’te Kaldıraç Oranı
Kaldıraç kavramı Forex Piyasasında yatırılması gereken teminat miktarını belirleyen bir kavramdır. Kaldıracın yüksek olması açılacak pozisyonun büyüklüğüne göre daha düşük bir teminat kullanılmasını sağlamaktadır. Ülkelerde farklı kaldıraç oranları uygulanabilmektedir. Ancak yüksek kaldıraç oranlarıyla açılan birden fazla pozisyon yatırımcıyı daha fazla risk altında bırakabilir.Bu nedenle Türkiye’de kaldıraç oranları 10.02.2017 itibari ile SPK tarafından düzenleme altına alınmıştır. Yapılan değişiklik ile kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin azami kaldıraç oranı 100:1’den 10:1’e düşürülmüş ve ayrıca işlemlere başlayabilmek için asgari 50.000 TL veya muadili döviz tutarında başlangıç teminatı yatırılması zorunluluğu getirilmiştir.
Forex’te İşlem Saatleri
Forex piyasasında haftanın 5 günü 24 saat işlem yapılabilmektedir. İşlemler Pazar gününü Pazartesi gününe bağlayan gece Avustralya seansı ile açılır ve Cuma gününü Cumartesi’ye bağlayan gece New York seansı ile kapanır.
Forex Piyasasında Emir Tipleri
Forex Piyasasında anlık olarak işlem yapılabileceği gibi belli seviyelerin önemli olduğu düşünülerek bu seviyelere bekleyen emirler verilebilir.Bu kapsamda Forex piyasasında toplam 7 çeşit emir tipi vardır.
Piyasa Emri : Aktif piyasa fiyatından gerçekleştirilmesi istenen emir tipidir. Emir anlık olarak gerçekleşir.
Buy Limit Emri : Fiyatın mevcut piyasa fiyatının altındaki belirlenen seviyeye gelmesi halinde daha düşük bir seviyeden alış yapılabilmesi için verilen bir bekleyen emir türüdür. Yatırımcının fiyatın bir süre daha belirlenen seviyeye kadar düşeceğini ve tekrar yükseliş göstereceğini öngörmesi halinde buy limit emri kullanılabilir.
Sell Limit : Fiyatın mevcut piyasa fiyatının üzerindeki belirlenen seviyeye gelmesi halinde daha yüksek bir seviyeden satış yapılabilmesi için verilen bir bekleyen emir türüdür. Yatırımcının fiyatın bir süre daha belirlenen seviyeye kadar yükseleceğini ve tekrar düşüş göstereceğini öngörmesi halinde sell limit emri kullanılabilir.
Buy Stop : Fiyatın mevcut piyasa fiyatının üzerindeki belirlenen seviyeye gelmesi halinde daha yüksek bir seviyeden alış yapılabilmesi için verilen bir bekleyen emir türüdür. Yatırımcının fiyatın bir süre daha belirlenen seviyeye kadar yükseleceğini ve bu direnç seviyesinin aşılmasıyla hızlanacağını öngörmesi halinde buy stop emrini kullanabilir.
Sell Stop : Fiyatın mevcut piyasa fiyatının altındaki belirlenen seviyeye gelmesi halinde daha düşük bir seviyeden satış yapılabilmesi için verilen bir bekleyen emir türüdür. Yatırımcının fiyatın bir süre daha belirlenen seviyeye kadar düşeceğini ve bu destek seviyesinin kırılmasıyla hızlanacağını öngörmesi halinde sell stop emrini kullanabilir.
Kar Al : Bu emir açık bir pozisyonun belirlenmiş bir kar seviyesinden kapanmasını sağlamak için verilen bekleyen emirdir. Alım yönlü işlemlerde kar al seviyesi mevcut fiyatın üzerine, satım yönlü pozisyonlarda ise mevcut fiyatın altına emir verilir.
Zarar Durdur : "Kar Al" emrinin tersi olan "Zarar Durdur" emri yatırımcının korunma amaçlı kullandığı açık pozisyonun belirli bir zarar seviyesinden kapanması için bekleyen emir türüdür. Alım yönlü pozisyonlarda zarar durdur seviyesi mevcut fiyatın altına, satım yönlü pozisyonlarda ise mevcut fiyatın üzerine konur.
Forex Piyasası Terminolojisi
Parite : Bir para biriminin başka bir para birimi cinsinden değerini gösteren döviz çifti sembolüdür. Her ülke para birimi gösterimde ülke adının kısaltması ve para biriminin kısaltmasından meydana gelen üçlü bir kısaltma ile gösterilir. USD ( US-United States, D-Dollar), AUD (AU-Australia, D-Dollar), Euro ise; birden fazla ülkeye ait bir para birimi olması nedeniyle EUR kısaltması ile gösterilir. Para birimlerinin birbirlerine karşı değerinin gösterilmesi ise; paritedir. (Örn. EURUSD, AUDUSD)Spread : Spread bir paritede alım fiyatı ile satım fiyatı arasındaki farktır. Spread aracı kurum için gelir kalemidir.
Lot : Forex’te Lot kavramı işleme girilen hacmi göstermektedir. 1 Lot işlem forex piyasasında farklı ürünler için farklı kontrat büyüklüklerini ifade etmektedir. Örneğin pariteler için 1 Lot işlem 100.000 birime eşittir. Yani yatırımcının 1 Lot’luk EURUSD alış işlemi açması 100.000 Euro’luk alım yapılması anlamına gelir. Birçok kurum 1 lotun altında da mikro lotlarda 0.01 Lot’a kadar işlem yapılmasına olanak sağlamaktadır.
Pip : Forex piyasasında pip kavramı fiyatın virgülden sonraki dördüncü basamağına verilen addır. Beşinci basamak ise; tick olarak adlandırılır. 10 point 1 pip’e eşittir. 1 Tick ürünün fiyatında meydana gelebilecek en düşük fiyat hareketini göstermektedir.
Baz Döviz : Bir paritede ilk yazılan para birimini ifade eder. EURUSD paritesi için baz döviz EUR’dur. Forex piyasasında marjin hesaplaması baz döviz üzerinden yapılır.
Karşıt Döviz : Bir paritede ikinci yazılan para birimini ifade eder. EURUSD paritesi için karşıt döviz USD’dir. Forex piyasasında yatırımcının kar zararı karşıt döviz üzerinden hesaplanır.
Uzun (Long) Pozisyon : Bir üründe alım yönlü pozisyon açılmasını ifade eder.
Kısa (Short) Pozisyon : Bir üründe satım yönlü pozisyon açılmasını ifade eder.
Marjin : Marjin bir işlemin yapılabilmesi için gerekli olan teminatı ifade eder. Yatırımcının Forex piyasasında belli bir işlem yapabilmesi için kullandığı teminata marjin denir. Marjin hesaplamaları bir döviz çiftinde ilk para birimine göre hesaplanır. Yatırımcının bir üründe işlem açabilmesi için (Fiyat x Sözleşme Büyüklüğü x Lot) / Kaldıraç Oranı) kadar teminat kullanması gerekmektedir. Örneği EURUSD paritesinde 1.1300 seviyesinden 1’lotluk bir işlem açabilmek için (1.1300 x 100.000 x 1) / 10 = 11.300 USD teminat kullanması gerekir.
Serbest Marjin : Yatırımcının açık pozisyonları sonrası boşta kalan ve kullanabileceği marjin miktarını gösterir. Yatırımcının varlığından kullanılan marjininin çıkarılmasıyla bulunur. Yatırımcının açık pozisyonunun bulunmaması halinde varlıkları serbest marjinine eşittir.
Scalping : Yatırımcının küçük fiyat hareketlerinden kar hedefleyerek kısa bir zaman aralığında işlem gerçekleştirmesidir.
Stop Out : Yatırımcının marjin seviyesinin aracı kurumun belirlediği bir oranın altına düşmesi halinde, en çok zararda olan pozisyondan başlayarak pozisyonların otomatik olarak kapanmasına stop out denir. Stop out seviyesi kurumdan kuruma göre değişmekle birlikte Alan Yatırım’da bu oran %10 ‘dur.
Swap : Gecelik taşıma maliyetidir. Yatırımcının mevcut açık pozisyonunu ertesi güne taşıması halinde pozitif veya negatif olarak swap uygulanır. Forex piyasasında swap kavramı iki ülke faizleri arasındaki farktan kaynaklanan faiz ödemesidir. Ülke faizleri arasında fark bulunması halinde yatırımcıya pozitif veya negatif olarak swap işletilir.
Slipaj : Forex piyasası sürekli ve likit bir piyasa olduğundan hızlı fiyat hareketleri görülebilir. Bu durumda işleme istenilen fiyattan daha iyi veya daha kötü bir seviyeden girilmesi slipaj kavramını ifade eder.
